1393

تجارت آن نوشداروی اعلا است

فراموش نکنیم که دولت‌ها از راه جنگ نیست که شایسته‌ی التذاذ از آزادی مشروطه می‌شوند؛ به‌عکس، به‌هنگام حکومت ترس و کشتار بر مملکت، ذهنِ مردمانِ درگیر، در دو قطب خوف و رجا نوسان می‌کند و بنابراین هیچ خبری از فرآیند تفکر و آموزش—که انسان فقط با آن‌ها می‌تواند برای التذاذ از آزادی عقلانی آماده شود—در کار نخواهد بود. از این‌روست که پس از بیست‌ سال از درگیری‌هایی که «به نام آزادی» آغاز شد، جنگ‌های انقلاب فرانسه پایان نیافت، مگر آن‌که پیش از آن ملل قاره باز هم در دام بندگی سیاسی حکومت‌های پیشین خود افتادند؛ و تازه بعد از آن با استقرار صلح است که آن دیگر ملل با طی فرآیند تدریجی پیشرفت اندیشه، شایستگی‌ها‌یشان را به نجات خویش در خود پرورانده‌اند.

ایدئولوژی توسعه

پروفسور ویلیام ایسترلی استاد اقتصاد دانشگاه نیویورک و رئیس مؤسسه‌ی مطالعات توسعه در این دانشگاه است. آخرین کتاب منتشرشده‌ی او با عنوانِ «جبّاریت کارشناسان: اقتصاددانان، دیکتاتورها، و حقوق فراموش‌شده‌ی فقرا» ردیه‌ای پرشور است بر راست‌کیشی خام‌دستانه‌ و جزم‌اندیشانه‌ی نئولیبرال‌های بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و سازمان‌های دولتی و غیردولتی کمک‌رسان خارجی که حاملان و مروّجان «ایدئولوژی توسعه» اند.

رادیکال‌های چپ نو و چریک‌های کاپیتالیست؛ متحدان طبیعی

ساموئل بریتان، نویسنده‌ی «چپ یا راست: دوگانه‌ای دروغین» (۱۹۶۸) که در شماره‌ی قبل از او خواندیم که «سرت را به کار خودت بینداز»، در این نوشته که ادامه‌ی مطلب پیشین است، می‌نویسد: «زمان یقیناً زمان یک صف‌بندی جدید است که در آن اعضای متفکرتر چپ نو و حامیان رادیکال‌‌تر تشکیلات اقتصاد آزاد و رقابتی بفهمند که در تشکیل یک ائتلاف علیه دولتِ صنعتی شرکتی نفعی مشترک دارند.»

بحث و جدل بر سر قدرت بازار

آنچه در اینجا می‌خوانید ترجمه‌ی بحث و جدلی است که بعد از مشاهده‌ی قسمت اول مستند «آزاد به انتخاب» به روایت میلتون فریدمن (که متن آن پیشتر در «قدرت بازار، از منهتن تا هنگ‌کنگ» از نظرتان گذشته) میان او و جمعی شامل یک روشنفکر و فعال سوسیالیست، دو سیاستمدار، و یک بازرگان درگرفته است.

یا وطن‌پرستی یا صلح

چه خوب بود اگر وطن‌پرستی را با خاطره‌ی بهره‌ای که روزگاری داشته به یاد داشته باشیم، کما این که مردم بناهای باستانیِ معابد را حفظ و نگه‌داری می‌کنند، کما این‌که آرامگاه‌ها برجای می‌مانند بدون این‌که آسیبی به انسان برسانند، اما دریغ که وطن‌پرستی بی‌وقفه مصیبت‌های بی‌شماری به بار می‌آورد.

تاجری بورژوا یا اشراف‌زاده‌ای مملوک

این‌همه، به حق، تاجری انگلیسی را غره کرده و رخصت می‌دهد تا وی خویشتن را جسورانه لیکن نه بی‌منطق، با شهروندی از شهروندان روم قیاس کند. به علاوه برادر کِه‌تر یکی از اشراف مملکت دخول به امر تجارت را به دیده‌ی تحقیر نمی‌نگرد. لرد تاونزند، وزیر دولت، برادری دارد که در شهر به تجارت می‌پردازد و از این بابت خشنود است. آن وقت که لرد آکسفورد حکمران انگلستان بود برادر جوان‌ترش در آلپو کارگزار ‌می‌بود و میل بازگشت به وطن را نداشت و در همان دیار باقی ماند و درگذشت.

برآمده از کنش آدمی؛ اما نه محصول طرح‌ریزی او

هیچ پادشاهی هیچ زمانی هیچ هیأتی از فرزانگان و بزرگان را مأموریت نداده است که دور هم بنشینند و با رایزنی با هم زبان فارسی را طراحی و خلق کنند، با این هدف که روزی چون منی بتواند ایده‌‌های ذهن خود را در قالب واژگانی فارسی به دیگری منتقل کند. زبان فارسی محصول طراحی بشری نیست، ولی محصول کنش بشری هست. نظم زبان فارسی ساخته‌‌وپرداخته‌ی هیچ ناظمی نیست، مصنوع نیست، اما به رغم غیاب هرگونه طرح‌ریزی اندیشیده‌ی یک ناظم هدفمند موجودیت یافته است. چگونه؟ خودانگیخته و خودجوش.

همسازی مدرنیته و خدایان؛ چالش سکولاریزه‌سازی

شیکا دالمیا، ستون‌نویس مجله‌ی امریکایی ریزن، در این نوشته نشان می‌دهد که چگونه امروز در هندوستان یک نوزایی مذهبی به اتکای نیروی بازار در حال سربرآوردن است. به باور او، این تحول هندوستان را به جمع کشورهایی می‌پیونداند که تزِ سکولاریزه‌سازی را به مبارزه طلبیده اند. تصویر رنگارنگی که دالمیا از هندوستان امروز ترسیم می‌کند این اعتقاد رایج را به چالش می‌گیرد که مدرنیته و تجارت جهانی‌شده مذهب را واپس می‌رانند.

اعلامیه‌ی استقلال

شاید شیواترین و مؤثرترین نمونه از آثار لیبرتارین در تاریخ، اعلامیه‌ی استقلال نوشته‌ی توماس جفرسون (۱۸۲۶-۱۷۴۳) باشد که در ۲ ژوییه‌ی ۱۷۷۶ از سوی کنگره‌ی قاره‌ای به تصویب رسید و در ۴ ژوییه انتشار عام یافت. پژواکِ شیوه‌ی نگارش لاک را می‌توان در اعلامیه مشاهده کرد، با این حال جفرسون ابراز داشته است که «در نوشتن آن به هیچ کتاب یا رساله‌ای رجوع نکرده است.»

مصاحبه با آدام اسمیت

آنچه ذیلاً از نظرتان می‌گذرد، متن مصاحبه‌ای است که بیست سال پیش با آدام اسمیت، نویسنده‌ی «ثروت ملل» انجام شده! خب! البته حق با شما است. مصاحبه با یک متوفی شدنی نیست. مصاحبه‌شونده ادوین وست (۲۰۰۳-۱۹۲۲)، اقتصاددان و یکی از برجسته‌ترین متخصصان آثار آدام اسمیت در قرن بیستم است که در نقش او به پرسش‌ها پاسخ گفته.