در هفته‌های گذشته اخبار واکسن کرونا بازارها را تکان داد. در گفتگویی اختصاصی در اکوایران، با پروفسور الکس تبرک، استاد اقتصاد دانشگاه جورج میسن و یکی از اقتصاددانان تاثیرگذار در حوزه کرونا، نگاهی انداختیم به وضعیت کنونی و آینده سیاستگذاری کرونا در دنیا. میتوانید نسخه انگلیسی این گفتگو را اینجا ببینید.

الکس تبرک استاد اقتصاد دانشگاه جرج میسن و یکی از نویسندگان وبلاگ مارجینال رولوشن است که یکی از پرخواننده ترین وبلاگ های اقتصادی دنیاست. تبرک بهمراه تایلر کوئن یکی از موسسان دانشگاه آنلاین مارجینال رولوشن است که دوره اقتصاد توسعه آن به فارسی ترجمه شده و در دسترس علاقمندان است. وی مولف صدها مقاله اقتصادی و سیاسی و حقوقی و چندین کتاب است. مقالات وی در بسیاری از جراید پرتیراژ دنیا، از جمله نیویورک تایمز، واشنگتن پست، ریزن، ایندیپندنت، و وال استریت ژورنال به چاپ میرسد. تبرک همچنین میهمان برنامه های متعددی از شبکه های معتبری مانند بنیاد تِد، شبکه بلومبرگ، موسسه امریکن انترپرایز، و برنامه های دانشگاه‌های مختلف سرتاسر دنیا بوده است.

این گفتگو در استودیو اکوایران در تهران ضبط شده است.

***

محمد ماشین‌چیان: اخیرا خبر کشف واکسن کرونا توسط دانشگاه آکسفورد با همکاری شرکت “آسترازنکا” را شنیدیم. خبر واکسن آکسفورد چیزی را عوض نکرد، با نگاهی به مقاله اخیرتان، بنظر شما امروز در مقابله با ویروس کرونا “کجا ایستاده ایم؟”

الکس تبرک: من فکر میکنم همزمان با اخبار بد و خوب مواجه هستیم. خبر خوب، کشف و تولید واکسن هاست. همان طور که در جریان هستید، در حال حاضر ما دو تولید کننده ی اصلی واکسن داریم، “فایزر” و “مادرنا” که هر دو نتایج خیلی خوبی را در اثر گذاری از خود نشان دادند و اخیرا هم نتایج شرکت آسترازنکا را دیدیم که با وجود این که ظاهرا اثر گذاری کمتری دارد، واکسن خوبیست چرا که این ظرفیت را دارد که با سرعت بالاتر و در مقیاس بیشتری نسبت به واکسن های فایزر و مادرنا تولید شود.

واکسن های ام آر ان ای (فایزر و مادرنا) به اندازه ی کافی برای آمریکا و اروپا (برای حدود یک میلیارد نفر) تولید شده اند، ولی برای توزیع جهانی به نظرم واکسن هایی مشابه واکسن شرکت آسترازنکا می تواند انتخاب بهتری باشد.

و اما خبر بد، خبر بد این است که کشورهای زیادی از جمله ایران و ایالات متحده در موج سوم همه گیری قرار دارند و کیس های مبتلا در ایران رو به افزایش هستند. ایران بیش از ۴۰۰ فوتی در روز دارد، (مطابق آمارها) فکر میکنم ۱۲۰۰۰ هزار کیس قطعی کرونا در ماه. به طرز ناراحت کننده ای نرخ تست مثبت کرونا در ایران بالاست، به نحوی که ۳۰ درصد از تست های انجام شده، نتیجه مثبت را در پی دارند. این نشان دهنده شدت گسترش ویروس در میان مردم است، با وجود این که فقط چند ماه تا دسترسی گسترده به واکسن فاصله داریم، ظاهرا پاییز و زمستان سختی را پیش رو خواهیم داشت.

محمد ماشین‌چیان: از روزهای اول شیوع ویروس کرونا، بسیاری از نشریات “پایان اقتصاد آزاد” را پیش بینی می کردند. به عنوان مثال تیتر مجله آتلانتیک در ماه مارس این بود که “در دوره همه گیری کرونا طرفداری از اقتصاد آزاد بی معنیست”. آیا این ادعاها واقعیت دارند؟

الکس تبرک: نخیر، ذکر چند نکته در مورد این سوال ضروریست. من به عنوان یک لیبرترین و هوادار اقتصاد آزاد فکر میکنم دو درس مهم از این حادثه همه گیری می توان گرفت.

اول این که مفید واقع شدن دولت در جریان همه گیری به عملکردش وابسته است. اگر بخواهم به ذکر سه نمونه از عملکرد خوب دولت ها اشاره کنم می توانم کره جنوبی، تایوان و نیوزلند را مثال بزنم. ولی ذکر این سه نمونه هرگز به این معنی نیست که به طور کلی می شود در این امور به دولت تکیه کرد. چرا که در خیلی از کشورها از جمله در آمریکا، واکنش دولت به بحران فوق العاده ناکارامد بوده است.

بنابراین به عنوان یک لیبرترین، عملکرد دولت را نسبی و مقایسه ای ارزیابی می کنم. به عنوان مثال در ایالات متحده، اداره کل غذا و دارو عملکردی بسیار کند و ناکارامد دارد. در موضوع تصویب تولید و توزیع واکسن امروز و فردا می کنند، در حالی که به باور من باید فورا تصویب شود. بنابراین مزیت دخالت دولت در این امور، نسبیست.

اما در مورد اقتصاد بازار آزاد، ما به یک همکاری مشترک بین دولت و بازارها نیاز داریم. سیاست خوبی که دولت ترامپ اجرا کرد و از معدود سیاست های خوب این دولت بود، پیمان OWS (Operation Warp Speed) بود که شراکتیست بین بخش خصوصی و دولت برای تجهیز و سرعت دادن به توسعه تولید و توزیع واکسن کرونا و باعث ایجاد انگیزه برای بخش خصوصی به منظور تولید بیشتر واکسن شد. پس با هدایت دست نامریی و عملکردش در مسیر صحیح، با دادن این تضمین به تولید کننده واکسن که بازاری برای  شما وجود خواهد داشت، دولت موفق به ایجاد انگیزه برای سرمایه گذاری در تولید واکسن شد. چیزی که باید در شرایطی مثل این همه گیری به دنبالش باشید این است که از کارآفرینی، ریسک پذیری و همه ی جنبه های خوب یک اقتصاد بازار آزاد در مسیر هدف نهایی استفاده کنید و به فعالان این بازارها ضمانت بازگشت سرمایه هایشان را بدهید.

محمد ماشین‌چیان: فدرال رزرو آمریکا امسال حجم زیادی پول چاپ کرده است. با این حساب آیا باید در انتظار یک موج تورمی در ایالات متحده باشیم؟ و اگر بله، این سیاست پولی چه عواقبی برای بقیه دنیا خواهد داشت؟

الکس تبرک: مدت هاست که مردم از یک موج تورمی صحبت می کنند ولی تا الان که چیزی اتفاق نیفتاده و به نظر من اتفاق هم نخواهد داد. علت عمده ی این موضوع هم تقاضای زیاد دلار هست. هر چند برای من به عنوان یک شهروند ایالات متحده وضعیت کشور آشفته به نظر میرسد، ولی با این حال حتی در شرایط تنزل هم برای اکثریت مردم جهان، دلار یکی از ایمن ترین مکان ها برای سرمایه گذاریست. همان طور که گفتم با توجه به میزان تقاضا برای دلار، من در کوتاه مدت تورم چشمگیری نمی بینم.

شاید برایتان جالب توجه باشد که اتفاقا گاهی اوقات ایجاد تورم برای ما یک مشکل اساسی است. ما از کمی از تورم در حال حاضر استقبال هم می کنیم و مقدار کمی تورم برای اقتصاد آمریکا چالش جدی ای ایجاد نمی کند، ولی به نظر می رسد که ایجاد تورم برای فدرال رزرو کار دشواریست. من انتظار تورم در کوتاه مدت ندارم و اگر بخواهم توصیه ای بکنم، می گویم کمی از پس اندازتان را به سرمایه گذاری در رمزارزها اختصاص دهید.

محمد ماشین چیان: فکر می کنید یک سیاست پولی معقول در شرایط حاضر چه می تواند باشد؟

الکس تبرک: واکنش ایالات متحده به همه گیری این بود که حجم زیادی پول صرف بیمه های بیکاری و حمایت از مشاغل از دست رفته به واسطه همه گیری کرونا کرد که البته این سیاست خاص آمریکا نبود و تقریبا در همه جای دنیا پیاده شد. دولت ها در سراسر دنیا پول زیادی در قالب های حمایتی خرج کردند، ولی در کمال تعجب تعداد انگشت شماری از کشورها در زمینه ی مبارزه با خود ویروس هزینه ای کردند.

مبارزه با ویروس، موضوعی بود که باید پول زیادی برایش خرج میشد و حتی الان هم دیر نیست و می توان با سرمایه گذاری در این امر، نتایج خارق العاده ای گرفت. کافیست به نتایج فایزر و مادرنا نگاه کنید. چرا از این نمونه ها بیشتر نداشته باشیم؟

این واکسن ها موجودند ولی ظرفیت به سرعت توزیع کردنشان موجود نیست. بنابراین هنوز جا برای اقداماتی مشابه پیمان کوواکس هست که اتفاقا ایران هم به این پیمان جهانی پیوسته است که بناست برای توزیع هر چه سریع تر واکسن سرمایه گذاری بیشتری شود و همین طور برای گسترش و دسترسی بیشتر به کیت های تست ویروس کرونا. سیاست های حمایتی را منع نمی کنم ولی فراتر از آن، در کل جهان باید تمرکز و منابع را بر مبارزه با ویروس بگذاریم. بدیهیست که هدررفتی نخواهد داشت و با ریکاوری اقتصاد جهانی این هزینه ها باز خواهند گشت.

محمد ماشینچیان: در یکی از مقالاتتان در نیویورک تایمز، سرمایه گذاری دولتی را برای افزایش ظرفیت تولید واکسن تشویق کرده بودید. چرا فکر می کنید بخش خصوصی انگیزه کافی برای سرمایه گذاری بیشتر در این حوزه ندارد؟ و چرا در این مورد دخالت دولت توجیه اقتصادی دارد؟

الکس تبرک: فکر میکنم بهترین آدرسی که می توانم برای پاسخ به این سوال بدهم، عملکرد بازار بورس باشد. هر بار که خبری از حصول موفقیت در ساخت واکسن می شنیدیم، به ناگاه سهام شرکت های هواپیمایی رشد می کردند، بانک ها رشد می کردند و کل بازار هر دفعه با این اخبار جهش می کرد. این رشدها نشانه ای شدند از این که ما نیاز به انگیزه بیشتری برای سرمایه گذاری در تولید واکسن داریم، چرا که آینده اقتصاد به تولید و در دسترس عموم قرار گرفتن واکسن پیوند خورده است.

اگر هر یک دلاری که در ساخت واکسن سرمایه گذاری می شود، صد دلار به اقتصاد اضافه می کند، سیگنالیست از جانب بازار به سیاست گذار که شما باید بیشتر در ساخت واکسن سرمایه گذاری کنید. ساخت واکسن آثار اقتصادی زیادی ایجاد می کند. چون به من و شما و تحرک دوباره اقتصاد کمک می کند. در این میان هوش دولت هایی که صاحب این تشخیص هستند که باید انگیزه بیشتری برای کارآفرین فعال در صنعت واکسن ایجاد کنند، تحسین برانگیز است و علت دفاع من از سرمایه گذاری دولت در ساخت واکسن.