هرگز تمدن اروپایی تحت سلطه یک دولت واحد قرار نگرفته است. حتی در اوایل دوره مدرن، زمانی که برخی از حاکمان موفق به تشکیل دولت‌های مطلقه شدند، بسیاری از مناطق اروپا در نوسان و به‌شدت غیرمتمرکز باقی ماندند. طبقات بازرگان، بانکدار و متوسط شهری بدون نقش‌آفرینی دولت‌های بزرگ در اروپا رشد کردند. از نظر این یادداشت، این علت اصلی ظهور و بروز سرمایه‌داری در اروپا محسوب می‌شود.
ماریو بارگاس یوسا، دیروز از دنیا رفت. متنی که در ادامه میخوانید، سخنرانی یوسا در کنفرانسی در نیکاراگوئه در سال ۱۳۷۰ شمسی (۱۹۹۱) است. مطالعه این متن شما را با اندیشه درخشان یوسا آشنا میکند. هرچند این سخنرانی، سی و پنج سال پیش، در آن سوی دنیا، ایراد شده اما گویی وصف شرایط امروز ایران ماست. چقدر خوشبختیم که اندیشه بزرگان، به این راحتی و ارزانی در دسترس ماست، بلکه از آن بیاموزیم و برای ساختن آینده از آن بهره ببریم.