این یادداشت بدوا در وبسایت مجله ریزن منتشر شده است.
مترجم: رهام جابری
آیا ۲۰۲۰ بدترین سال عمرمان بود؟ چیزی که مدام از رسانه‌ها می‌شنویم.
در خصوص آمریکا همه‌گیری کرونا، انتخاباتی نه چندان شیرین، بی‌کاری، اعتراضات و آشوب‌ها و بدهی ملی‌ای که هر روز به مقدار آن افزوده می‌شود را تجربه کردیم.
اما، مورخ سوئدی، «یوهان نوربرگ»، در کتاب جدیدش با عنوان «شکفتن: داستان پیشرفت بشر»، یادآوری می‌کند که چگونه کیفیت زندگی به مرور زمان بهتر و بهتر می‌شود، حتی اگر به چشم بیشتر مردم نیاید. او از شما می‌خواهد کمی درنگ کنید و از وجوه مثبت وضعیتمان غافل نشوید. او باور دارد که سال ۲۰۲۰ بهترین سال برای تجربه‌ی یک همه‌گیری در این ابعاد بود، چرا که اگر این همه‌گیری به جای سال ۲۰۲۰ مثلا در سال ۲۰۰۵ رخ می‌داد، ما هرگز فناوری تولید واکسن‌های «ام آر ان ای» را نمی‌داشتیم. به همین ترتیب اگر در ۱۹۹۰ همه‌گیری حادث می‌شد، شبکه جهانی اینترنتی وجود نمی‌داشت تا مردم را نسبت به خطرات آگاه کند. در ۱۹۷۰، توانایی بررسی ژنتیکی ویروس وجود نداشت و اگر در سال ۱۹۵۰ گرفتار این ویروس می‌شدیم، حتی یک دستگاه ونتیلاتور هم در دنیا وجود نداشت. نوربرگ، خصوصا بیست سال گذشته را از جهت میزان خلق ثروت در جهان بی‌نظیر می‌داند که پیش از آن سابقه نداشته است.
می‌خواهم با او مخالفت کنم و بگویم: «در زندگی چیزهایی مهم‌تر از ثروت هم وجود دارد! و تازه حجم عمده ثروت خلق شده به جیب یک درصد ثروتمند جهان رفته. مردمان عادی حس می‌کنند اوضاعشان بدتر شده.»، ولی آقای نوربرگ پاسخ می‌دهد: «اگر به سنجه‌هایی مانند فقر جهانی، مرگ و میر کودکان، سوء تغذیه مزمن و بی‌سوادی نگاه کنیم، متوجه کاهش قابل توجه آن‌ها با سرعتی بالا خواهیم شد.» این سنجه‌ها معیارهای خوبی برای اندازه‌گیری کیفیت زندگی هستند. سواد خواندن و نوشتن که به نوعی مادر همه ی مهارت هاست، در هیچ دوره ای از حیات انسان در سطح امروز نبوده است.
البته که سال ۲۰۲۰ حامل اخبار بدی بود. بله، آمار جرم و جنایت در آمریکا رشد داشت، الگوریتم‌های فضای مجازی ما را بیش از پیش از یکدیگر جدا کرد، آمار خودکشی هم افزایش داشت. آقای نوربرگ واقع‌بینی را فراموش نکرده و می‌گوید: «من هم مثل شما مشکلات را می‌بینم، ولی در کنار همه زشتی‌ها زیبایی‌هایی هم قابل مشاهده است.» در همین دوران همه‌گیری بود که مردم شیوه‌های جدید برای کمک به یکدیگر را آزمودند. نو‌آوری‌های فضای مجازی مثل اپلیکیشن «زوم» و «اسلک» که به ما آموختند عدم حضور در محل کار به معنای عدم بهره‌وری و مولد نبودن، نیست. بلکه حتی در مواقعی بهتر و پربازده‌تر از حضور فیزیکی در محل کار است. کسب و کارها با ابزارهای جدیدی سازگار شدند و استفاده از آن‌ها را یاد گرفتند. اپلیکیشن‌های سفارش آنلاین غذا توسعه یافتند و با سرعت و کیفیت بالاتری سفارش‌ها را تحویل دادند. این دست پیشرفت‌ها و تطابق‌پذیری با شرایط به ندرت در رسانه‌ها پوشش داده شد، چرا که رسانه بنابر عادت دیرینه‌ی خود باید تنها مشکلات را زیر ذره‌بین ببرد.
هنوز فریادها در باب تغییرات اقلیمی بلند است که وضعیت محیط زیست روز به روز بدتر می‌شود. از زبان خبرنگار وحشت‌زده شبکه سی بی اس می‌شنویم: «مطابق گزارش‌ها، تنوع زیستی به طور مداوم، بی‌وقفه و با شتابی بیش از هر زمان دیگری در حال کاهش است!». به فرض درست بودن این ادعا، آقای نوربرگ بیان می‌دارد: «پیشرفتی که تا الان در مبارزه با آلودگی حاصل شده، در هیچ زمانی سابقه نداشته است. مصرف شش آلاینده عمده که ریه‌ها، جنگل‌ها و رودهایمان را آلوده می‌کردند، کاهش هفتاد درصدی داشته است!»
یوهان نوربرگ ادامه می‌دهد: «ما در طول تاریخ به درستی و مبتنی بر درک درستی از موجودی به نام انسان یاد گرفته‌ایم که روی مشکلات تمرکز کنیم، چرا که رفع مشکلات راهی جز تمرکز بر علل وقوع آن‌ها ندارد. تا اینجا هیچ ایرادی وارد نیست، ولی گاهی در مسیر این واکاوی برای رفع مشکل مأیوس می‌شویم و تصور می‌کنیم وضعیت ناامید کننده است و تسلیم می‌شویم. غافل از آن که تسیلم شدن و ناامید شدن در مواجهه با مشکلات، راه‌گشا نیست و ما را به جایی نمی‌رساند.»
می‌پرسم: «دلخوش باشیم و خوشحال؟»
پاسخ می‌دهد: «فقط کمی قدردان داشته‌ها و دستاوردهایمان باشیم.»