گاهی هست که چیزی در تاریخ می‌بینی که تو را به اعجاب می‌آورد. منظورم آن لحظه‌ای است که با خود می‌گویی: «وه! این قدیمی‌ها چه کارهایی بلد بودند ها!» مثل وقتی که چیزی درباره‌ی اهرام ثلاثه‌ی مصر، باغهای معلق بابل، یا قنات ایرانی می‌شنوی. چند روز پیش، سردبیر بورژوا، بعد از دیدن تصاویری بسیار زیبا از بادگیرهای ایرانی که به راستی شاهکارهایی در مهندسی هستند، شاید در یکی از همین لحظات اعجاب، از من پرسید: «به نظرت قوانین و مقررات ساخت و ساز و الزامات زیست‌محیطی آن دوره چه بوده که چنین شاهکاری خلق کرده‌اند؟» شاید کنایه می‌زد، چرا که الزامات قانونی بجز بستن دست و پای مبتکران و مخترعان، گلی به جمال تاریخ تمدن نزده. منتها من با خودم فکر کردم حالا که این بادگیرها این چنین اختراع شگفت‌انگیزی بوده و این قدر سطح رفاه و آسایش مردم زمان خود را بالا می‌برده‌اند، و حالا که نگاه به زندگی مردم آن زمان نشان می‌دهد بجز عده‌ی قلیلی از ثروتمندان، باقی مردم از مواهب این نعمت بی‌نصیب بوده‌اند، بد نیست کمیته‌ای تشکیل بدهیم و با پیشنهاد یک سری الزامات قانونی ساخت و ساز برای ایرانیان باستان، گامی برداریم در راستای رفاه و آسایش پدرانمان در خاک پاک ایران‌زمین. به همین جهت، با هماهنگی اتحادیه‌ی مقررات‌نویسان مواجب بگیر، کمیته‌ی تدوین مقررات احداث بادگیر را تشکیل داده، نخستین نسخه‌ی «مقررات پیشنهادی برای الزامات ساخت و ساز بادگیر در پهنه‌ها‌ی روستایی و شهری ایران باستان» را تدوین کرده‌ایم. نیت ما چیزی نیست بحز رفاه، آسایش و سلامت همه‌ی مردم؛ لذا از همه‌ی شاهان و قانونگذاران تاریخ ایران و سرزمین‌های وابسته و همبسته، از حمورابی و دیااکو تا زمان اختراع تهویه‌ی مطبوع در قرن بیستم، استدعا داریم با پیگیری التزام اجرایی این مقررات در آسایش و رفاه شهروندان خود بکوشند. از آن جا که تامین سلامت و رفاه شهروندان (ولو به زور) از اهم واجبات است، در تدوین این مقررات البته تا حدی که تکنولوژی ساخت و ساز دوران باستان اجازه می‌دهد، از دستاوردهای علوم نوین هم استفاده کرده‌ایم.
- مقررات پیشنهادی برای الزامات ساخت و ساز بادگیر در پهنه‌ها‌ی روستایی و شهری ایران باستان
نظر به اهمیت رفاه عموم رعایای مملکت، و با عنایت به تاثیر به سزای بادگیر در تامین هوای مطبوع برای واحدهای مسکونی، از آن جا که مشاهده می‌شود برخی افراد سودجو ضمن تضییع حقوق مصرف‌کننده از احداث بادگیر برای واحدهای مسکونی خودداری می‌کنند، از این پس مقرر می‌شود:
- کلیه‌ی ابنیه‌ی مسکونی، کاروانسراها و سرباز‌خانه‌ها با مساحت بیش از ۴۰۰ ذرع مربع باید مجهز به تهویه‌ی مطبوع از نوع بادگیر باشد.
- احداث بیش از ۳ بادگیر در یک ساختمان ممنوع است.
- بادگیر نباید کمتر از ۱۰۰ ذرع با بادگیر همسایه فاصله داشته باشد. اگر ابعاد زمین به گونه‌ای است که رعایت فاصله‌ی ۱۰۰ ذرعی ناممکن است، می‌توان بادگیر را با صرف نظر از این بند، در مرکز دایره‌ی محیطی کوچکترین مثلث به رؤوس بادگیرهای همسایه بنا کرد.
- ارتفاع خالص بادگیر از روی سطح بام باید حداقل ۶ ذرع باشد.
- بادگیر نباید از ۳۰ ذرع از روی سطح بام یا ۶۰ ذرع از تراز صفر خیابان بلندتر باشد.
- در مناطق زلزله‌خیز، ارتفاع حداکثر از تراز صفر خیابان به ۴۵ ذرع محدود می‌شود و بادگیر باید از چوب یا مصالح سبک ساخته شود.
- ارتفاع خالص بادگیر نباید از دو و نیم برابر عرض آن تجاوز کند.
- احداث دیوار جانپناه دورادور بادگیر در کلیه‌ی فضاهای روی پشت بام که به بادگیر دسترسی دارند، الزامی است. این جانپناه باید حداقل دو ذرع ارتفاع و ثلث ذرع ضخامت داشته باشد.
- اندود داخلی بادگیر باید از مصالح ضد قارچ و کپک، و مقاوم در برابر رطوبت باشد. در صورت استفاده از اندود گچ یا آهک سفید، بازدید سالانه ناظر ذی‌صلاح از بادگیر الزامی است. استفاده از اندود کاهگل ممنوع است.
- الحاقیه‌ی مقررات پیشنهادی برای الزامات ساخت و ساز بادگیر در پهنه‌ها‌ی روستایی و شهری ایران باستان
بعد از تدوین مقررات پیشنهادی و پیش از تصویب نهایی، کمیته‌ی تدوین لازم دانست ۴ بند الحاقی زیر را نیز با عنوان الحاقیه، به مقررات پیشنهادی الزامات ساخت بادگیر اضافه کند:
الحاقیه‌ی ۱) در هر شهرستان کمیته‌ای پانزده نفره بر حسن اجرای این مقررات نظارت خواهد کرد. صدور پروانه‌ی ساخت بنا بدون تایید کمیته‌ی حسن اجرای مقررات بادگیر ممنوع است. حقوق و مزایای اعضای کمیته از محل کارمزد صدور مجوز احداث بادگیر پرداخت خواهد شد.
الحاقیه‌ی ۲) مقررات پیشنهادی الزامات بادگیر برای تمام ممالک محروسه لازم الاجراست. نظر به این که در تاریخ ارائه‌ی این پیشنهاد هنوز دماسنج اختراع نشده و آمار اقلیم‌شناسی ایران بزرگ در دست نیست، کمیته‌ی تدوین مقررات هیچ منطقه‌ای را سردسیر ندانسته، هیچ‌گونه مخالفتی مبنی بر سردسیری منطقه مسموع نخواهد بود. همچنین موضوع زلزله‌خیزی موضوع بند ۶. در صورت ابهام با فرض زلزله خیز بودن منطقه عمل شود.
الحاقیه‌ی ۳) از آن جا که مشخص شده است در هنگام آتشسوزی بادگیر می‌تواند مثل دودکش عمل کرده موجبات تشدید خسارت را فراهم آورد، مقرر می‌شود کلیه‌ی بادگیرها باید به شیر انسداد خودکار ساخته شده از مصالح مقاوم در برابر آتشسوزی مجهز باشد. کسب تاییدیه‌ی آتشنشانی الزامی است.
الحاقیه‌ی ۴) از آن جا که بادگیرها همواره مکان مناسبی برای لانه‌گزینی پرندگان بوده‌اند، برای جلوگیری از بیماریهای مشترک انسان و پرندگان از جمله آنفولانزای مرغی (که در آینده و در قرن بیست و یکم قرار است به بحرانی برای سلامت رعایای مملکت بدل شود)، الزامی است ورودی بادگیر به نحو مناسبی در برابر نفوذ پرندگان مسدود گردد. بدین منظور حداکثر ابعاد بازشو بادگیر به دو بند انگشت محدود می‌شود.
کمیته‌ی تدوین اطمینان دارد رعایت مقررات پیشنهادی، تأثیری مثبت و انکارناپذیر در راستای افزایش رفاه آحاد مردم ایران‌زمین می‌گذاشت. عده‌ای بر ما خرده گرفته‌اند که ما چیزی زیبا و مفید اما غیر ضروری همچون بادگیر را اجباری و گران کرده‌ایم و عملکردش را هم مختل کرده‌ایم. اما به شما اطمینان می‌دهیم که اینان، خائنانی بیش نیستند؛ سودجویانی که رفاه و سلامت رعایای مملکت در نظرشان پشیزی ارزش ندارد. ما به تلاش خود برای احقاق حقوق مصرف‌کننده ادامه خواهیم داد.
با آرزوی سلامت و رفاه همگان
اتحادیه‌ی مقررات نویسان مواجب بگیر
کمیته‌ی تدوین مقررات احداث بادگیر
پینوشت سردبیر: قضاوت، مقایسه قوانین بالا با قوانین جاری فعلی، و در نهایت نتیجه‌گیری را برعهده خوانندگان میگذاریم.