ادام اسمیث

پنج جمله قصار در سالگرد انتشار ثروت ملل

بعید است که اهل یک صنف و صنعت، حتی به قصد تفریح و سرگرمی، دور هم جمع بشوند و گفتگویشان به توطئه‌‌ و تبانی برای افزایش قیمت‌ها به زیان عامه‌ی مردم منتهی نشود. عملاً هیچ راهی نیست که بتوان مانع از برگزاری چنان تجمعاتی شد، حتی اگر راهی می‌بود، چنان ممانعتی خلاف آزادی و عدالت بود. در این وضعیت که ممانعت از چنان تجمعاتی به واسطه‌ی قوانین حکومتی هم ناعادلانه و هم ناممکن است، وظیفه‌ی حکومت این است که از انجام هر کاری که تشکیل آن تجمعات را تسهیل می‌کند، خودداری ورزد، چه برسد به این‌که به حکم قوانین حکومتی تشکیل آن تجمعات را الزامی و ضروری سازد [که اگر چنان کند بی‌عدالتی‌ای بزرگ‌تر مرتکب شده].

انسان سیستمی

انسانی که روح خدمت عامه‌اش را انسانیت و نیک‌خواهی هدایت‌گر است، … زمانی که نمی‌تواند بهترینِ نظامِ قوانین را برقرار سازد، به استقرار آن بهترین نظام قانونی می‌کوشد که مردم را یارای برتابیدن باشد. در مقابل، انسانِ سیستمی در خودرأییِ پرغرورش بس زیرک است؛ و اغلب بسیار مفتونِ زیباییِ ادعایی طرحِ ایده‌آلِ خویش از حکومت؛ طرحی که نمی‌تواند کوچک‌ترین انحرافی از هر بخش آن را تاب آورد.

عدالت و احسان

آدام اسمیت (۱۷۹۰-۱۷۲۳) به پدر اقتصاد مدرن شهره شده است؛ ولی او استاد فلسفه‌ی اخلاق در دانشگاه گلاسکو در اسکاتلند بود. اسمیت در اولین کتابش، «نظریه‌ی عواطف اخلاقی» (۱۷۵۹) نشان می‌دهد که آن دیدگاه رایج که وی را مدافع بی‌چون‌وچرای منفعت‌جویی شخصی و دلمشغول پروسواس‌ انباشت سرمایه‌ می‌بیند، به‌کلی برخطا است. در واقع اسمیت سعی دارد به فهمی از انگیزش‌های انسانی برسد که هم خویش‌خواهی انسان را در بر بگیرد و هم هم‌دلی او با دیگران را.